طبقه بندى هزینه ها در حسابدارى بهاى تمام شده (حسابداری مدیریت) چگونه است؟

در این طبقه بندی ارتباط تغییر هزینه با تغییر در حجم تولید بررسى مى گردد .  برای برخى از هزینه ها تغییر مقدار و تعداد تولید اثری بر آنها نخواهد داشت و  برای برخى دیگر با تغییر در حجم تولید تغییر خواهند کرد که با توجه به این شرایط هزینه ها به ٣ گروه
الف ) هزینه های ثابت
ب ) هزینه های متغیر
ج ) هزینه های مختلط تقسیم مى شوند. 

الف ) هزینه هاى ثابت : هزینه های ثابت هزینه هایى مى باشند که با تغییر حجم تولید تا سطح مشخصى از تولید تغییر نخواهند کرد .به طور کلى هزینه های ثابت دارای مشخصاتى مى باشد که هرگاه این خصوصیات در هزینه مشاهده شد مى توان آنرا به عنوان این گروه از هزینه ها طبقه بندی کرد. 

١-  این هزینه ها در سطوح مختلف تولید در کل ثابت مى باشند. 
٢- سهم هزینه ثابت یک واحد کالا با افزایش تعداد تولید کالا کاهش مى یابد و برعکس 
٣-  کنترل وقوع این هزینه ها از طریق مدیران اجرایى صورت مى پذیرد. 

نمونه بارز و مشخص این هزینه ها : حقوق مدیران تولید، استهلاک ساختمان و ماشین آلات، بیمه ساختمان و ماشین آلات، اجاره محل کارخانه و سایر موارد مشابه مى باشد.

مثال: هزینه استهلاک ماشین آلات تولید در شرکت تولیدی پگاه، 100،000،000ریال به صورت سالانه است. این هزینه در طى دوره مالى و به منظور انجام فرایند تولید ثابت است. در این شرکت، خواه 1 واحد محصول تولید شود و یا 200 واحد و یا حتى 2،000 واحد، هیچ تفاوتى در این هزینه ایجاد نخواهد شد. 

□ هزینه های ثابت خود به ٣ دسته تقسیم مى شوند: 

الف ) هزینه های ثابت ظرفیت کارخانه :هزینه های ثابت ظرفیت کارخانه هزینه هایى  است که  با تجهیزات و امکانات تولیدی کارخانه رابطه مستقیم دارند. هزینه های استهلاک ماشین آلات و تجهیزات و تأسیسات نمونه هایى از هزینه های ثابت کارخانه مى باشند. 

‌ب ) هزینه های ثابت بهره برداری : هزینه هایى مى باشند که با کاربری و بهره برداری ا ز تجهیزات تولیدی ارتباط مستقیم دارند .مانند هزینه های بیمه ساختمان و تجهیزات و ماشین آلات 

‌ج ) هزینه های ثابت برنامه ای :هزینه های ثابتى مى باشند که با اتخاذ تصمیمات  مدیران کارخانه مرتبط بوده و در راستای برنامه ریزی آینده ایجاد مى شوند؛ مانند هزینه های تحقیق و پژوهش، هزینه های تبلیغات و بازاریابى. 

 ب ) هزینه هاى متغیر : هزینه های متغیر هزینه هایى مى باشند که کل مبلغ آنها با تغییر در سطح تولید و میزان تولید تغییر مى کند .یعنى با افزایش مقدار تولید و حجم تولید این هزینه ها در کل افزایش مى یابند و با کاهش در میزان تولید این هزینه ها در کل کاهش خواهند یافت .نمونه مشخص این هزینه ها مواد مستقیم و دستمزد مستقیم مى باشند. 

هزینه های متغیر نیز ویژگى و مشخصه ای دارند که برای تشخیص این هزینه ها مى توان آنها را به صورت زیر برشمارد. 

١-  این هزینه ها در کل در ارتباط مستقیم با تولید مى باشند یعنى با افزایش تولید افزایش و با کاهش تولید در کل کاهش مى یابند. 
٢- هزینه متغیر یک واحد کالا ثابت مى باشد حتى اگر تعداد تولید نیز کاهش یا افزایش پیدا کند. 
٣-  به شکل ساده و آسان قابل تخصیص به دایره تولیدی مى باشند. 

نمونه بارز این هزینه ها مواد مستقیم مصرفى تولید و دستمزد مستقیم مى باشد. 

مثال: فرض کنید برای ساخت 6 عدد میز 4 متر مربع چوب نیاز است حال اگر بخواهیم 12 عدد میز تولید کنیم حتماً 8 متر مربع چوب که مواد اولیه و مستقیم تولید محسوب مى شود نیاز مى باشد. مى بینید که با افزایش میزان تولید هزینه مواد مستقیم در کل نیز افزایش پیدا خواهد کرد. ولیکن باید توجه داشته باشید که هیچگاه با افزایش  میزان تولید، میزان مواد مستقیم ساخت یک عدد میز تغییر نمى کند یعنى ساخت یک عدد میز حتما 1/5 = 6/4 مربع چوب نیاز دارد و با چوب کمتر و یا با چوب بیشتر نمى توان میز ساخت. بنابراین هزینه مواد مستقیم در یک واحد ثابت مى باشد. در ضمن این هزینه به راحتى قابل پیشگیری در ساخت محصول مى باشد و مى توان هزینه چوب مصرفى را در ساخت میز مشاهده نمود. 

ج ) هزینه هاى مختلط: برخى از هزینه ها از دو قسمت متغیر و ثابت تشکیل شده اند این هزینه ها به شکلى مى باشند که تا حد مشخصى از تولید با افزایش یا کاهش تولید بخش ثابت آنها تغییر نمى کند و این در صورتى است که بیش از حد مشخص تولید با تغییر در حجم تولید این هزینه ها افزایش یا کاهش خواهند یافت. 

مثال: از این دسته از هزینه ها مى توان   به هزینه برق مصرفى کارخانه اشاره کرد .برقى که جهت روشنایى سالن کارخانه به کار مى رود تقریباً ثابت است چه تولید کم و چه زیاد باشد ولیکن برق مصرفى ماشین آلات با تغییر در حجم و میزان تولید تغییر خواهد کرد .بنابراین هزینه برق مصرفى کارخانه مى تواند  مختلط باشد. هزینه برق مصرفى کارخانه را مى توان به یک بخش ثابت (هزینه اشتراک) و یک بخش متغیر که بر اساس میزان تولید تغییر مى کند تفکیک نمود.