حسابداری مدیریت شاخه ای از علم و فن حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را بر عهده داشته و با تجزیه و تحلیل گزارشها و بررسى راههای تولید، روشهای کاهش بهای تمام شده تولیدات را بیان مى کند.در واقع حسابداری بهای تمام شده یک ابزار بسیار مهم در اختیار مدیریت مى باشد تا مدیران را در برنامه ریزی، کنترل و نظارت و بررسى نتایج فعالیتها، یاری نماید. مدیریت با استفاده از این حسابداری، بهای تمام شده تولیدات را محاسبه مى کند و کنترل خود را بر روی هزینه های مواد، دستمزد و سایر هزینه های تولید اعمال مى کند.
اگر مدیران گزارشات دقیق و صحیحى از عوامل هزینه نداشته باشند در تصمیم گیری خود در جهت افزایش تولید یا سایر تصمیم گیریها و انجام تصمیمات خود با مشکل مواجه خواهند شد.
به عنوان مثال فرض کنید در صورتى که هدف تغییر نوع محصول تولید شده یا افزایش تولید باشد، باید اطلاعات دقیقى از هزینه تولید وجود داشته باشد تا بتوان تصمیم گرفت که ماشین آلات جدید خریداری شوند، ماشین آلات تعویض شوند و یا اجاره گرفته شوند. یا بهتر است حقوق پرسنل افزایش داده شود و یا مى توان مقدار پرسنل را کاهش و یا افزایش داد و بسیاری از انواع تصمیمات مدیریت در موارد مشابه فوق الذکر مشروط بر اطلاعات حسابداری بهای تمام شده مى باشد. مسئولیت اصلى حسابداری بهای تمام شده، محاسبه بهایى است که برای تولید یک محصول انجام گرفته و در نتیجه برای محاسبه قیمت فروش محصول به کار مى رود.
نکته خیلى مهم: گاهى تصور مى شود کاربرد حسابداری صنعتى و بهای تمام شده محدود به کارخانجات و صنایع تولیدی مى باشد هرچند شاید مشهودترین کاربرد آن در این جهت باشد ولى سایر مؤسسات نیز از حسابداری بهای تمام شده بهره برده و از روشهای حسابداری بهای تمام شده در بانکها، شرکتهای بیمه، عمده فروشیها، شرکتهای حمل و نقل، شرکتهای هواپیمایى، دانشگاهها و بیمارستانها در جهت کارایى بیشتر استفاده مى گردد.
بعنوان مثال در یک بیمارستان کنترل هزینه ها و تعیین بهای تمام شده هزینه های بستری شدن و درمان یک بیمار، با استفاده از حسابداری بهای تمام شده صورت مى پذیرد و مواد مصرفى، دستمزد پزشک و سایر هزینه های مرتبط شناسایى، ثبت و کنترل مى گردند تا بهای تمام شده مشخص شود .یا شرکتهای حمل و نقل سعى در محاسبه و تعیین هزینه حمل و تعیین بهای تمام شده حمل یک کیلو کالا و یکنفر مسافر را دارند.
هرگاه مواد اولیه با عبور از یک فرآیند ساخت تغییر شکل دهد و به یک کالای ساخته شده تبدیل شود اصطلاحاً تولید صورت پذیرفته است. به عنوان مثال اگر یک تکه چوب با گذشت از فرآیند برش، چسب زدن و اتصال، به میز و صندلى تبدیل شود این عمل تولید محسوب مى گردد و یا فرآیند تبدیل چند ماده شیمیایى به رنگ تولید محسوب مى شود.
البته باید توجه داشت ممکن است کالای ساخته شده یک فرآیند تولید، مواد اولیه تولید دیگر محسوب گردد و در فرآیندی دیگر به یک کالای ساخته شده دیگر تبدیل شود. بعنوان مثال سنگ آهن که مواد اولیه ذوب آهن مى باشد با طى مراحل تولیدبه ورق آهن و نبشى و اشکال مختلف تبدیل مى شود و این کالای ساخته شده یعنى همان ورق آهن مواد اولیه ساخت و تولید میز فلزی، اجاق گاز و سایر موارد قرار خواهد گرفت.
مواد اولیه:
موادی که در فرایند تولید به کار برده مى شود و با استفاده از نیروی کار و صرف هزینه های دیگر، به محصول تبدیل مى گردد.
کالای ساخته شده:
کالایى که با گذراندن مراحل تولید به شکل کامل ساخته شده است و در واقع فرآیند تولید را به شکل کامل طى نموده است را کالای ساخته شده مى گویند.
کالای در جریان ساخت:
کالاهایى که در جریان مراحل تولید قرار گرفته اند ولیکن کامل نشده اند و بخشى از فرآیند تولید را طى نموده اند ولى ساخت آنها تمام نشده است را کالای در جریان ساخت گویند. این کالاها نه مشخصات مواد اولیه و نه مشخصات محصولات را دارند.
مواد اولیه رکن اصلى تولید کالا و محصول مى باشد که خود به دو بخش زیر تقسیم مى شود:
الف ) مواد مستقیم: آن بخش از مواد مصرفى که از کالای ساخته شده جدائى ناپذیر است و مستقیم ًاً در ساخت کالا نقش داردو در تهیه محصول، بخش عمده و گرانتر آن را تشکیل مى دهد مواد مستقیم گویند؛ به عنوان مثال آرد مواد مستقیم تولید نان محسوب مى گردد.
ب ) مواد غیرمستقیم: آن بخش از مواد مصرفى که برای تکمیل کالا ضروری مى باشد ولیکن به علت مصرف ناچیز آن نتوان آن را به عنوان مواد مستقیم مصرفى تولید طبقه بندی کرد و بخشى فرعى از تولید محصول است، مواد غیرمستقیم محسوب مى شود مانند مصرف میخ در ساخت میز و کمد چوبى.
حقوق و حق الزحمه ای که در جریان تولید و ساخت برای تبدیل مواد به کالا به کارگران پرداخت مى شود به عنوان دستمزد تولید شناسایى مى شود. دستمزد نیز به دو بخش زیر تقسیم خواهد شد:
الف ) دستمزد مستقیم : دستمزدی است که به کارگرانى که به طور مستقیم به تبدیل مواد اولیه به کالای ساخته شده مى پردازند، پرداخته مى شود.
ب ) دستمزد غیرمستقیم : دستمزدی است که بابت کاری پرداخت مى شود که مستقیماً در ساخت و ترکیب کالای ساخته شده نقش نداشته است مانند حقوق نگهبانان و سرکارگران کارخانه و…
کلیه هزینه هایى که در جریان تولید اتفاق مى افتد ولیکن نمى توان آنها را به طور مستقیم و مشخص به اقلامى از تولید یا محصولى خاص اختصاص داد به عنوان سربار کارخانه یا سایر هزینه ها شناسایى مى شوند. نمونه های مشخص این هزینه ها مواد غیرمستقیم تولید، دستمزد غیرمستقیم، هزینه تعمیرات و هزینه های استهلاک ماشین آلات، هزینه بیمه و سایر موارد مشابه مى باشد.
بهای اولیه عبارت است از حاصل جمع هزینه هایى که به طور مستقیم ( مواد اولیه مستقیم و دستمزد مستقیم )در ساخت کالا به کار مى رود.
دستمزد مستقیم + مواد اولیه مصرفى مستقیم = بهای اولیه
بهای تبدیل ( هزینه های تبدیل )عبارت است از هزینه هایى که برای تبدیل مواد اولیه به کالای ساخته شده به کار مى رود یعنى در واقع حاصل جمع دستمزد مستقیم و سربار ساخت
سربار ساخت + دستمزد مستقیم = بهای تبدیل
حسابداری مالى در مؤسسات وظیفه تهیه گزارش وضعیت مالى و در واقع صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت گردش وجوه نقد را به عهده دارد و بیان مى کند که در طول دوره مالى چه نتایجى حاصل شده است اما حسابداری بهای تمام شده در کنار حسابداری مالى گزارشاتى از جزئیات تولید و مراکز ایجاد هزینه ارائه مى دهد و به صورت دقیق تر مقدار مصرف مواد، میزان تولید، ساعات کار انجام شده و هزینه های سایر عوامل تولید را در اختیار مدیریت قرار مى دهد تا براساس این اطلاعات و گزارشات، مدیریت تصمیم گیری، ارزیابى، کنترل و برنامه ریزی کند .واحد حسابداری مالى و واحد حسابداری بهای تمام شده تحت نظر مدیر مالى مؤسسات مى باشند و در واقع واحد حسابداری مالى و واحد حسابداری بهای تمام شده بازوان مدیریت مالى مى باشند.
بطور کلى حسابهایى که در واقع نشان دهنده عملیات ساخت و تولید مى باشند حسابهای پنج گانه گفته شده قبل هستند. این حسابها در واقع جریان هزینه ها را از اولین مرحله یعنى درخواست مواد خام تا زمان تعیین بهای تمام شده کالای فروش نشان مى دهند . باید توجه داشت که مانده حسابهای کنترل مواد، کالای در جریان ساخت و حساب کالای ساخته شده نشان دهنده موجودیها در پایان دوره مالى مى باشند.
به منظور برنامه ریزی و اعمال کنترلهای لازم، مدیریت نیازمند دریافت اطلاعات به شکل صحیح و به موقع است .بنابراین ایجاد یک سیستم اطلاعاتى مناسب در مؤسسات تولیدی دارای اهمیت ویژه ای مى باشد و با توجه به اینکه سیستم کارآمد، سیستمى است که در عین کامل بودن ساده نیز باشد، سیستم اطلاعاتى حسابداری بهای تمام شده باید به شکلى باشد که با توجه به تسهیم اختیارات سازمانى طراحى شده باشد به نحوی که بتوان مسئولیت وقوع هزینه در هر قسمت را بر حسب مورد به سر کارگران و سرپرست و رئیس واحد یا مدیر مربوطه محول نمود.
الف- گزارش (جدول) بهای تمام شده کالای فروش رفته
ب- گزارش خلاصه سود و زیان
ج- ترازنامه در مؤسسات تولیدی
□ ترازنامه یکى از گزارشهای برون سازمانى مى باشد که تهیه آن با سایر مؤسسات یعنى خدماتى و بازرگانى تفاوتى نخواهد داشت تنها تفاوت اساسى آن بخش موجودی کالا مى تواند باشد که در ترازنامه مؤسسات تولیدی موجودی کالا متشکل از مواد خام، کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده مى باشد.
در ابتدای این مبحث اشاره شد که جدول بهای تمام شده کالای فروش رفته از 5 بخش تشکیل شده است. باید توجه داشت که هریک از این پنج بخش در واقع یکى از گزارشهای درون سازمانى مى باشد.
مثال : آقای حسینى یک شرکت تولیدی پوشاک راه اندازی کرده است. حدود یکسال و نیم از فعالیت این مؤسسه مى گذرد
ولیکن متأسفانه برای نگهداری حسابهای مؤسسه خود از سیستم حسابداری بهای تمام شده به شکل مناسب استفاده نکرده است. از شما درخواست شده که به عنوان یک مشاور حسابداری بهای تمام شده در راه اندازی سیستم حسابداری بهای تمام شده و تهیه گزارشات درون سازمانى و برون سازمانى آقای حسینى را کمک کنید.
اطلاعات زیر در ارتباط با شرکت تولیدی حسینى در دسترس مى باشد. هزینه هایى که در شرکت تولیدی پوشاک تحمل مى گردد:
1 – خریدار پارچه ( انواع مختلف )
2 – هزینه های حمل پارچه های خریداری شده
3 – خرید انواع نخ دوخت
4 – خرید سوزن دوخت چرخهای خیاطى
5 – خرید دکمه
6 – خرید روغنها و لوازم چرخهای خیاطى
7 – پرداخت دستمزد به 5 نفر خیاط بصورت تعداد تولید و پارچه کاری
8 – پرداخت دستمزد به یک نفر کارگر نظافتچى کارگاه
9 – هزینه اجاره محل کارگاه
10 – هزینه آب و برق مصرفى کارگاه
11 – هزینه برق مصرفى دستگاه برش پارچه در زمانهایى که سفارش زیاد وجود دارد و از دستگاه برش استفاده مى شود.
12 – هزینه های تبلیغ و بازاریابى
13 – هزینه های حمل و فروش محصولات
حل – طبقه بندی طبیعى هزینه ها
دوره آموزشی پیشنهادی
در این دوره شما با مفاهیم اولیه و روند عملی کار حسابداری آشنا خواهید شد، مفاهیمی چون پروسه شناسایی و ثبت رویدادهای مالی، شناسایی ماهیت حسابها، روش ثبت رویدادهای مذکور در دفاتر روزنامه و کل و تهیه ترازنامه آزمایشی، را خواهید آموخت. (این دوره شامل 3 ساعت آموزش ویدئویی و کاملا رایگان است)
نظر و یا هر سؤالی در خصوص مقاله” تعریف حسابداری بهای تمام شده چیست و اجزای تشکیل دهنده آن کدامند؟ “ دارید مطرح کنید تا پاسخ دهیم
امتیاز شما به این محتوا
Loading...آکادمی رشد مالی با هدف آموزش مباحث تخصصی حسابداری و مالیات در کنار به روزترین دوره های آموزشی، در کمترین زمان مهارت‌های مالی و مالیاتی مخاطبان خود را ارتقا می‌بخشد.
ورود | ثبت‌نام
