روشهای هزینه یابى در واقع روشها و نظامهایى مى باشند که منجر به انجام ثبتهای حسابداری و تهیه گزارشاتى مى گردند که مدیریت را در ارتباط با کنترل هزینه های مواد، دستمزد و سربار کمک و یاری مى نمایند .بطور کلى با توجه به نوع فعالیت مؤسسات تولیدی، روشهای هزینه یابى که مورد استفاده قرار مى گیرند 2 نوع مى باشند: هزینه یابى سفارش کار و مرحله ای.
1- هزینه یابى سفارش کار: برخى از مؤسسات تولیدی سفارش پذیرند یعنى در واقع تولیدات آنها و هزینه هایى که در آنها صورت مى پذیرد با سفارش و یا عقد پیمان ایجاد مى شوند .بنابراین برای هزینه یابى در این مؤسسات از روش هزینه یابى سفارش کار استفاده مى گردد. در این نوع از موسسات تولیدی، ابتدا تقاضا برای محصول ایجاد مى گردد و سپس محصول بنا بر سفارش خاص تولید مى گردد.
نمونه بارز این مؤسسات شرکتهای پیمانکاری، کارخانجات کشتى سازی، هواپیما سازی، بیمارستانها، تعمیرگاههای اتومبیل و سایر موارد مشابه مى باشد.
2- هزینه یابى مرحله اى: در برخى از مؤسسات تولیدی دیگر تولیدات برای آنکه تکمیل شود، مراحل مختلفى را طى مى کند و محصولات به صورت انبوه و یکسان تولید مى شود و بنابراین از روشهای هزینه یابى مرحله ای استفاده مى شود .کارخانجات نساجى، مواد شیمیایى، صنایع نفت، پلاستیک سازی، کفش سازی، سیمان و موارد مشابه نمونه های این نوع مؤسسات مى باشند.
□ موارد کلى خاصى برای تعیین روشهای هزینه یابى مؤسسات تولیدی وجود دارد هرچند این موارد قطعى نمى باشند و ممکن است استثنایى نیز بر آنها حاکم باشد. اساساً مؤسساتى که به صورت سفارش عمل مى نمایند و یا آنکه تولیدات آنها با حجم زیاد و از نظر تعداد کم مى باشد و گاهى تولیدات آنها قیمت تمام شده بالایى دارند از روش هزینه یابى سفارش کار استفاده مى نمایند و مؤسساتى که تولیدات آنها باید از مراحل مختلفى عبور کند و به صورت انبوه، پیوسته، مداوم و یکنواخت و همگن تولید شوند و بعضاً تولیدات آنها قیمت تمام شده پائینى دارند از روش هزینه یابى مرحله ای استفاده مى نمایند. در این روش قیمت تمام شده تولید در هر مرحله از تولید تعیین مى گردد.
□ در روش هزینه یابى مرحله ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب مى گردد .
باید توجه داشت در این مؤسسات معمولاً تولیدات متنوع و گاهى همراه با تولید محصولات فرعى و جانبى مى باشد .
در برخى صنایع، تولید به شکلى است که استفاده از هر دو روش هزینه یابى امکان پذیر مى باشد به عنوان مثال درکارخانه ساخت قطار .قطار به صورت سفارش برای مشتریان ساخته مى شود و این در حالى مى باشد که قطعات مورد تعیین نیاز به صورت انبوه و پیوسته در سایر دوایر تولید کارخانه تولید مى شود و از روش هزینه یابى مرحله ای برای بهای تمام شده آنها استفاده مى گردد.در هزینه یابى مرحله ای ممکن است مباحث بسیاری چون ضایعات، افزایش تعداد تولید با توجه به ورود مواد در مراحل دوم و سوم، وجود کالای در جریان ساخت ابتدای دوره مالى و سایر موارد مطرح باشد .
حسابداری مربوط به مواد اولیه و دستمزد در ادامه در هر یک از روش های بهایابى تشریح خواهد شد. از عمده ترین موارد مربوط به بهایابى، ایجاد سربار جذب شده و سربار واقعى و ثبت آنها است که در بهایابى ها معمولا به این مورد دقت کافى نمى شود. در ادامه این مبحث شرح داده خواهد شد.
در ابتدا نیاز است با مفهوم مبنای جذب سربار آشنا شویم.
مبناى جذب سربار
هرگاه هزینه های سربار ایجاد شده دوایر مختلف خدماتى و تولیدی براساس و مبنایى معقول و منطقى و با توجه به نقشى که دایره مورد نظر در ایجاد هزینه داشته است بین دوایر ایجاد کننده هزینه تقسیم گردد اصطلاحاً گفته مى شود تسهیم براساس مبنای مناسب صورت پذیرفته است. آنچه مسلم است انتخاب مبنا برای تسهیم هزینه ساده نمى باشد ولیکن برای تسهیم هزینه باید یک رابطه منطقى بین هزینه و مبنای تسهیم به دایره مورد نظر وجود داشته باشد. از مبانى جذب سربار مى توان به سطح فعالیت، بهای تمام شده مواد یا دستمزد، ساعات کار دستگاه ها و ماشین آلات، ساعات کار پرسنل و …. اشاره نمود.
زمان شناسایى سربار در تولید
در تولید بنا به دلایلى که در ادامه با آنها بیشتر آشنا خواهید شد هزینه های سربار در ٢ زمان شناسایى مى گردند.
گاهى در آغاز دوره مالى، هزینه های سربار با توجه به تجربیات و یا با لحاظ کردن تغییرات احتمالى در قیمت عوامل ایجاد کننده هزینه، پیش بینى و برآورد مى شوند که به آن سربار پیش بینى شده گویند. بعد از آنکه سربار پیش بینى گردید با یک روش مشخص( مبنای جذب سربار )این سربار تا پایان دوره مالى شناسایى و اساس محاسبه قیمت تمام شده تولیدات قرار مى گیرد که به آن نرخ جذب سربار مى گویند.
تنها روش ممکن جهت تعیین هزینه های سربار قابل تخصیص به تولید در کوتاه ترین زمان ممکن و در اسرع وقت برای استفاده مدیریت و برآورد کردن عدم کارایى و مشخص نمودن تغییرات غیرمنطقى و یا متعادل ساختن قیمت تمام شده یک واحد محصول از یک ماه به ماه بعد با استفاده از نرخ جذب سربار میسر مى باشد که در ادامه در این زمینه بیشتر بحث خواهیم کرد.
علل پیش بینى و برآورد سربار
به طور کلى دلایل پیش بینى و برآورد سربار را موارد زیر ذکر مى نمایند.
– اختلاف بین مقدار تولید واقعى با تولید برنامه ریزی شده
□ مشخص نبودن مبلغ واقعى بعضى از هزینه های سربار: چگونه هزینه های برق صنعتى کارگاهى که در پایان دوره مالى صورتحساب آن هنوز دریافت نشده است مشخص مى باشد و یا هزینه گاز مصرفى کارخانه ای که در پایان دوره مالى قبض آن دریافت نشده است قابل تعیین مى باشد بنابراین واضح است به دلایلى همچون موارد ذکر شده نمى توان سربار واقعى را مشخص نمود بنابراین لازم است هزینه های سربار ( برق مصرفى، گاز و )… پیش بینى گردند.
– ایجاد شرایط مناسب برای مقایسه هزینه های واقعى و پیش بینى شده در جهت کنترل بر هزینه ها و ارزیابى مدیران بخشها در مؤسسات تولیدی تعداد تولید در ابتدای دوره پیش بینى مى گردد ( تولید برنامه ریزی شده)که در برخى از مواقع این میزان تولید، بر روی دستگاه ها به صورت ظرفیت آن دستگاه ثبت مى شود ولیکن عملاً بین تولید واقعى و تولید برنامه ریزی شده اختلافاتى مشاهده مى شود که ممکن است تولید واقعى بیش از تولید برنامه ریزی شده باشد و یا کمتر از آن باشد. بنابراین چون تعداد تولید واقعى در ابتدای دوره مشخص نمى باشد سهم هزینه سربار یک واحد تولید نیز مشخص نمى باشد در نتیجه در طى دوره مالى قیمت تمام شده یک واحد کالا با توجه به اینکه جزء سوم آن( سربار )معلوم نمى باشد قابل تعیین نیست.
مدیران با پیش بینى سربار معیاری را برای مقایسه هزینه های واقعى و آنچه که پیش بینى شده است ایجاد مى نمایند. یعنى در واقع در پایان دوره مالى یا هر زمان مى توانند مقایسه ای بین آنچه که باید انجام مى گرفت و آنچه که واقعاً انجام شده است را داشته باشند .بنابراین با پیگیری اختلافات و تجزیه و تحلیل آن نقاط ضعف و قوت فعالیت خود را مى توانند مشاهده نمایند.
سربار واقعى
سربار واقعى همچنانکه مشخص مى باشد هزینه های سرباری مى باشند که در طى دوره مالى به صورت واقعى تحقق پذیرفته اند و بهای آنها پرداخت شده است یا پرداخت آنها تعهد شده است .باید توجه داشته باشید هزینه های سرباری نیز که با انجام اصلاحات در پایان دوره مالى مشخص مى شوند نیز به عنوان سربار واقعى شناسایى مى شوند. با توجه به اینکه هزینه های سربار واقعى عملاً انجام پذیرفته اند و معمولاً در پایان دوره مالى مشخص مى شوند بنابراین به تنهایى برای مدیران در جهت تصمیم گیری مناسب نمى باشند و معیار مناسبى برای برنامه ریزی تولید نمى باشند.
سربار جذب شده
سرباری که بر اساس نرخ جذب سربار محاسبه مى گردد، سربار جذب شده مى باشد. برای محاسبه سربار جذب شده در ابتدا، نرخ جذب سربار یعنى نرخ مربوط به تقسیم سربار برآورد شده بر اساس مبنایى خاص محاسبه مى شود. سپس این نرخ در مبنای واقعى خود ضرب مى شود تا سربار جذب شده محاسبه گردد.
سیستم بهایابى سفارشات، عمدتا برای مواردی استفاده مى شود که محصولات تولید شده از لحاظ مواد مورد مصرف و کار مورد نیاز با یکدیگر متفاوتند. شرکت های مقاطعه کاری، هواپیما سازی، چاپ، کشتى سازی و شرکت های امور مهندسى و…
از نمونه های شرکت های تولیدی با استفاده از بهایابى سفارش کار هستند:
1- ثبت خرید مواد اولیه:
2- ثبت صدور مواد از انبار جهت تولید هر سفارش:
مواد اولیه که برای تولید محصول و سفارشى خاص از انبار خارج مى شوند، به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم هستند. مواد مستقیم به حساب کار در جریان ساخت و سفارش مورد نظر برده مى شوند(در سیستم، سفارشى که برای آن مواد اولیه از انبار صادر شده است ثبت مى شود) و مواد غیر مستقیم به حساب کنترل سربار برده مى شود زیرا مواد غیر مستقیم در دسته بندی سربار مى باشد.
3- ثبت دستمزد سفارشات:
به همان ترتیبى که برای مواد مستقیم و غیر مستقیم بیان شد، کلیه هزینه های دستمزد به صورت مستقیم و غیر مستقیم از یکدیگر تفکیک شده و به ترتیب به حساب های کار در جریان ساخت سفارش و کنترل سربار برده مى شوند.
4- ثبت سربار واقعى:
منظور از حساب های مختلف، حسابهای هزینه های مختلف شامل هزینه های گاز، استهلاک، برق و …. است.
5- ثبت سربار جذب شده:
نکته : در صورتى که بین سربار واقعى و جذب شده مغایرت وجود داشته باشد و این مبلغ کم باشد، آن را به حساب هزینه های دوره مالى منظور مى کنند ولى اگر میزان مغایرت به اندازه ای باشد که باید مورد توجه قرار بگیرد، میزان اضافه یا کسر جذب سربار را مى توان بسته به مورد یا مستقیما به حساب بهای تمام شده کالای فروخته شده منظور کرد و یا به حساب موقتى با عنوان اضافه یا کسر سربار منتقل کرد.
الف – در صورتى که اضافه جذب سربار داشته باشیم:
ب – در صورتى که کسر جذب سربار داشته باشیم:
برای بستن حساب اضافه یا کسر جذب سربار:
و یا اینکه:
اگر تفاوت بین سربار واقعى و جذب شده با اهمیت باشد:
1- یا مى توان آن را مستقیما به حساب بهای تمام شده کالای فروخته شده منظور کرد.
2- یا مى توان این مغایرت را بین حساب های کار در جریان ساخت، موجودی کالای ساخته شده و بهای تمام شده کالای فروش رفته به نسبت مانده آنها سرشکن نمود.
6- ثبت تکمیل سفارش: در این مورد حساب کار در جریان آن سفارشى که تکمیل شده است، مانده گیری شده و ثبت زیر زده مى شود:
7- ثبت فروش کالا:
و به دلیل به روز کردن حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته:
در سیستم هزینه یابى سفارشات، ضایعات اگر عادی باشد، موجب افزایش بهای تمام شده سفارش یا سفارشات مربوط مى شود.
بهای تمام شده مواد، دستمزد، سربار موجود در کالای ضایع شده در طرف راست حساب کار در جریان ساخت منظور شده و در بهای تمام شده سفارش یا سفارشات مربوطه منظور مى شود. در زمان ارسال کالای تکمیل شده به انبار و لزوم تعیین بهای تمام شده سفارش تکمیل شده دو حالت ممکن است اتفاق بیفتد:
حالت اول: کالاهای ضایع شده و منظور شده به بدهکار حساب کار در جریان ساخت کلا از بین رفته تلقى شده و هیچگونه ارزش بازیافتنى ندارد.
حالت دوم: کالاهای ضایع شده دارای ارزش قابل بازیافت مى باشد و مى توان آن را به فروش رساند.
ثبت انتقال کالای ساخته شده:
ثبت فروش ضایعات به بیش از ارزش قابل بازیافت تخمینى:
دوره آموزشی پیشنهادی
در این دوره شما با مفاهیم اولیه و روند عملی کار حسابداری آشنا خواهید شد، مفاهیمی چون پروسه شناسایی و ثبت رویدادهای مالی، شناسایی ماهیت حسابها، روش ثبت رویدادهای مذکور در دفاتر روزنامه و کل و تهیه ترازنامه آزمایشی، را خواهید آموخت. (این دوره شامل 3 ساعت آموزش ویدئویی و کاملا رایگان است)
نظر و یا هر سؤالی در خصوص مقاله” آموزش حسابداری بهای تمام شده به همراه ثبت های حسابداری مربوط بهایابی محصول “ دارید مطرح کنید تا پاسخ دهیم
امتیاز شما به این محتوا
Loading...هر سؤال و یا دیدگاهی داری مطرح کن!... (خیلی سریع پاسخ میدیم)
آکادمی رشد مالی با هدف آموزش مباحث تخصصی حسابداری و مالیات در کنار به روزترین دوره های آموزشی، در کمترین زمان مهارت‌های مالی و مالیاتی مخاطبان خود را ارتقا می‌بخشد.
ورود | ثبت‌نام
سپاس
سلام ممنون از شما که همراه آکادمی رشد مالی هستید
خیلی مبهم وگیج کننده
سلام وقت بخیر خانم فاطمه عباسی عزیز
کجاشرو مشکل دارید بفرمایید تا توضیح بدیم خدمتتون